Đến với chùa Dâu, chùa Phật Tích, các Chư tôn, Hòa thượng và kiều bào trong Đoàn hiểu hơn về lịch sử Phật giáo Việt Nam. Chùa Dâu là nơi giao lưu của hai luồng văn hóa Phật giáo, từ Ấn Độ sang và từ phương Bắc xuống, chủ yếu bằng đường thủy theo dòng sông Dâu. Vào buổi đầu Công Nguyên, các tăng sỹ Ấn Độ, tiêu biểu là Khâu-đà-la đã tới đây truyền bá đạo Phật đầu tiên. Cuối thế kỷ VI, nhà sư Tỳ-ni-đa-lưu-chi từ Trung Quốc đến chùa này và lập nên một phái thiền ở Việt Nam. Chùa Dâu trở thành trung tâm của phái Tỳ-ni-đa-lưu-chi, nơi trụ trì của nhiều cao tăng Việt Nam, Ấn Độ và Trung Quốc đến để nghiên cứu, biên soạn, phiên dịch kinh Phật, đào tạo tăng ni. Chùa được khởi công xây dựng năm 187 và hoàn thành năm 226, những tài liệu, cổ vật còn lại ở chùa Dâu, đặc biệt là bản khắc “Cổ Châu Pháp vân Phật bản hạnh”, có niên đại 1752 cùng kết quả nghiên cứu về lịch sử Phật giáo Việt Nam của các nhà sử học và Phật học đã khẳng định “Chùa Dâu là tổ đình của Phật giáo Việt Nam”, được nhà nước xếp hạng di tích lịch sử ngày 28/4/1962. Chùa Dâu gắn với huyền tích Phật mẫu Man Nương và tứ Pháp (Pháp Vân, Pháp Vũ, Pháp Lôi, Pháp Điện), là biểu hiện sinh động sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa tín ngưỡng dân gian của người Việt với Phật giáo khi mới du nhập.
Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư” (tập I, NXB Khoa học xã hội, H. 1971) thì chùa Phật Tích có tên là chùa Vạn phúc được xây dựng vào năm 1057. Nhưng theo “Cổ Châu Pháp Vân Phật bản hạnh” (bộ ván khắc còn lưu ở chùa Dâu huyện Thuận Thành) và truyền thuyết dân gian thì có thể chùa Phật Tích có từ cuối thế kỷ thứ III. Cũng như chùa Dâu, chùa Bút Tháp,… chùa Phật Tích là di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu được giới nghiên cứu các ngành khoa học xã hội, nghiên cứu nghệ thuật, nghiên cứu tôn giáo trong và ngoài nước rất quan tâm tìm hiểu. Mối quan tâm đó được gợi ra từ những nét độc đáo của ngôi chùa. Tại chùa Phật Tích có pho tượng A di đà bằng đá xanh, tương truyền được tạc từ thời nhà Lý, được nhà nước công nhận là bảo vật quốc gia.
Phóng viên Tạp chí Quê Hương đã có buổi trò chuyện với ông Lương Xuân Hòa - kiều bào tại Thái Lan về tình cảm, cảm xúc của các thành viên trong Đoàn, ông cho biết: “Qua việc trò chuyện với tôi, các Chư tôn, Hòa thượng trong Đoàn cảm thấy rất vui khi được trở về Việt Nam, được đi thăm quan các di tích lịch sử gắn với lịch sử phát triển Phật giáo Việt Nam, giúp hiểu hơn về mảnh đất và con người Việt Nam mà các Chư tôn, Hòa thượng trụ trì chùa Việt tại Thái Lan coi như được trở về đất Tổ. Các Chư tôn, Hòa thượng cũng mong muốn các cơ quan ban ngành tạo điều kiện để có nhiều chuyến hành hương trở về Việt Nam nhiều hơn nữa. Các Chư tôn, Hòa thượng trụ trì chùa Việt tại Thái cảm thấy rất xúc động khi được về thắp hương, tưởng nhớ tri ân Hòa thượng Thích Bình Lương (tổ thứ 8 phái An Nam Tông Thái Lan)”.
Chuyến thăm Việt Nam của Đoàn Giáo hội Phật giáo Thái Lan, Phật giáo phái An Nam Tông Thái Lan, các Chư Tôn đức Hòa thượng trụ trì các chùa Việt Nam tại Thái Lan và các đại biểu kiều bào tại Thái Lan để lại nhiều ấn tượng sâu sắc đối với các thành viên trong Đoàn. Đặc biệt đối với các Chư tôn, Hòa thượng trụ trì các chùa Việt tại Thái Lan đây như là chuyến hành hương trở về quê hương đất tổ. Đồng thời chuyến thăm cũng thể hiện quan hệ hữu nghị tốt đẹp giữa hai dân tộc Việt – Thái.
Cảnh Tiêu