Không phải bữa cơm nhà nội có “cao lương mỹ vị”, mà là do tôi ưa ăn món mắm cà. Cà pháo nhà nội trồng, đến lúc thu hoạch, tôi cũng cắp rổ theo bà ra vườn hái trái. Những cây cà sai trĩu quả, có cây cao vươn thẳng cao đến gần ngực tôi. Sau khi thu hoạch, mớ đem bán, mớ để biếu, phần cà pháo còn lại, nội mang ra cắt cuống, rửa sạch, bổ đôi, ngâm trong nước muối pha loãng cho ra nhựa bớt. Tỏi lột vỏ, để nguyên tép giã dập. Ớt bỏ cuống, cũng giã dập nốt. Khóm gọt vỏ, tiện mắt, cắt miếng nhỏ. Cho tỏi, ớt, khóm vào hũ thủy tinh lớn, rưới ít mắm nêm vào và dằn thêm ít đường. Mắm nêm cũng do chính tay nội làm. Mùa cá cơm rẻ, nội mua về muối nhạt, khi cá “chín”, rã thịt ra thành thứ nước mắm xám đục (dùng ăn xổi hoặc nêm). Sau khi cà ngâm được khoảng 30 phút thì vớt lên, rửa sạch lại, giũ ráo nước rồi cho vô hũ mắm đã trộn sẵn gia vị. Ép cà xuống để mắm tràn lên, phủ ngập hết cà. Ngâm chừng một ngày đêm là cà đủ độ chua, có thể lấy ra ăn…
Tôi mê món mắm cà lắm. Bữa cơm đạm bạc chỉ độc nồi cơm trắng với chén mắm cà tôi vẫn ăn ngon lành. Hôm nào có thêm đĩa rau sống trộn dưa leo, chuối chát non xắt nhỏ hoặc xoài băm thì bữa cơm ấy với tôi thành “đại tiệc”. Các món thịt, cá mẹ nấu xong múc đem sang nhà nội, tôi chỉ đụng đũa chút ít! Nội hay cười khà bênh tôi mỗi khi nghe mẹ cằn nhằn, lo tôi ăn mắm cà nhiều sẽ… hư răng (do nhựa cà tích tụ): “Kệ nó đi con, má gần một đời ăn mắm mà răng có hư hao gì đâu? Mà thằng này, sao tự nhiên mày giống nội chi mà giống dữ?”. Dứt câu, nội đưa tay kéo tôi vào lòng, vò vò đầu âu yếm. Khoảnh khắc ấy, nội dường như sung sướng lắm, mặt nội rạng lên niềm hạnh phúc.
… Nội mất lâu rồi, còn tôi, từ lâu cũng đã thành gã đàn ông trưởng thành; ấu thơ bỏ lại sau lưng một thời xa hút. Cũng xa hút hương vị món mắm cà của nội. Hôm kia vào siêu thị thử mua lọ mắm cà nhãn mác hẳn hoi đàng hoàng thương hiệu. Về ăn, bất giác ngỡ ngàng nhận ra: sao nó không ngon như món mắm cà ngày xưa của nội? Bần thần suốt buổi trước khi chợt ngộ ra: cuộc đời có những thứ đi qua sẽ không bao giờ còn tìm lại được, như hương vị món mắm cà trong bữa cơm đạm bạc của nội ngày xưa…
Nguyễn Văn Danh/ baobaclieu.vn