02/03/2010 02:20:26 PM
Thăng Long - Hà Nội - nơi hội tụ tinh hoa đất nước

Tiếp nối nhà Tiền Lê, cuối năm 1009, Lý Công Uẩn sáng lập Vương triều Lý. Đầu năm 1010, nhà vua tự tay viết Chiếu dời đô quyết định chọn đất thành Đại La làm kinh đô mới đó là vào mùa thu tháng bảy âm lịch năm Canh Tuất (1010)... Huyền thoại về Rồng Vàng xuất hiện và bay lên từ chân toà thành cổ mang lại cho kinh đô mới của nước Đại Việt một đại danh bay bổng và đầy ý nghĩa: Thăng Long - Rồng bay.




Văn Miếu - Hà Nội

Việc định đô tại Thăng Long là bước chuyển sáng để đi vào một thiên niên kỷ hào hùng của dân tộc Việt Nam. Đây là một sự kiện trọng đại đối với quốc gia Đại Việt, tiếp sau chiến thắng Bạch Đằng của Ngô Quyền (năm 938) khẳng định quyền tự chủ của dân tộc ta sau khi vừa thoát khỏi một ngàn năm Bắc thuộc. Sử gia Ngô Thì Sĩ từng viết: "Lý Thái Tổ lên ngôi, chưa vội làm việc khác mà trước tiên mưu tính việc định đô... Xét về sự quyết đoán sáng suốt, mưu kế anh hùng, thực những vua tầm thường không thể theo kịp".

Sự sáng suốt và mưu lược của vị vua "phi thường" (như cách đánh giá của Bác Hồ trong diễn ca Lịch sử nước ta) là ở chỗ: nhà vua đã nhận ra ở mảnh đất này không chỉ là ngôi thành cũ dấu tích của Đại La. Tống Bình là những địa danh gắn với trị sở của quân đô hộ phương Bắc trước ngày dân Việt giành được quyền tự chủ, mà cao xa hơn là tầm nhìn thấy ngọn núi Tản và dòng sông Nhị tự bao đời đã là vùng đất thiêng soi bóng xuống những không gian của Phong Châu thời các vua Hùng, của Sóc Sơn, nơi hiển thánh của cậu bé anh hùng làng Gióng, của Cổ Loa thời An Dương Vương xây thành ốc, của Mê Linh thời Hai Bà Trưng dấy binh khởi nghĩa "Lĩnh Nam riêng một triều đình nước ta", hay của thời Ngô Vương Quyền khẳng định nền độc lập, tự chủ của dân tộc...

Địa linh này từng được giới khảo cổ học lật lên từ lòng đất những  chứng tích về sự sống con người từ thời tiền sử với những hòn đá cuội ghè đẽo của văn hoá Sơn Vi cách nay từ 2 vạn năm được phát triển ở vùng Ba Vì, cho đến nhiều hiện vật thuộc các văn hoá Phùng Nguyên, Đồng Đậu, Gò Mun, Đông Sơn của thời đại đồng thau từ cách nay bốn ngàn năm đến đầu công nguyên rải khắp trên địa bàn của Hà Nội hôm nay...

Với nhãn quan của vị đại trí, đại minh, Lý Công Uẩn trong Chiếu dời đô viết: "Chỉ vì muốn đóng đô ở trung tâm mưu toan nghiệp lớn, tính kế muôn đời cho con cháu, trên vâng mệnh trời, dưới theo ý dân, nếu thấy có chỗ thuận tiện thì dời đổi. Cho nên vận nước lâu dài, phong tục phồn thịnh... ở trung tâm cõi bờ đất nước được cái thế rồng cuộn, hổ ngồi, tây, nam, bắc, tiện hình thế núi sông sau trước. Ở đó địa thế rộng mà bằng phẳng, vùng đất cao mà sáng sủa, dân cư không khổ vì ngập lụt, muôn vật rất phong phú, tốt tươi. Xem khắp đất Việt chỗ ấy là nơi hơn cả, thật là chỗ hội họp của bốn phương, là nơi đô thành bậc nhất của đế vương".

"Đại Việt sử ký toàn thư" ghi lại, ngay từ thuở đó, quyết sách của nhà vua đã được quần thần ủng hộ: "Bệ hạ vì thiên hạ mà lập kế dài lâu để trên cho nghiệp to lớn được thịnh vượng, dưới cho nhà dân được giàu của nhiều người, việc lợi như thế ai dám không theo". Và sử cũ cũng chép rằng: mùa thu năm 1010 ấy, "tám điện, ba cung" đã được khởi dựng cho một kinh đô bề thế tương xứng sức vóc trưởng thành của quốc gia Đại Việt.

Người đời sau viết về mảnh đất Đại La được chọn đặt làm kinh đô Thăng Long đã bình thêm rằng: "Núi Tản Viên chống vững một cõi, sông Phú Lương như hào trời sinh ra, ngàn dặm bằng phẳng, trăm họ giàu có, phía tây thông với Sơn Tây, Tuyên, Hưng, phía bắc thấu đến Ninh Sóc, Kinh Bắc. Miền đông nam thường vận chuyển bằng thuyền, miền Càn Xương thì liên lạc bằng trạm, là một trung tâm của bốn phương chầu về. Núi là vạt áo che, sông là dải đai thắt,sau lưng là nước sông, trước mặt là biển, địa thế hùng mạnh mà hiểm, rộng mà dài, có thể là nơi vua ở hùng tráng, ngôi báu vững bền. Hình thế nước Việt không nơi nào hơn được nơi này". Sử gia Đặng Xuân Bảng đời Nguyễn thì coi địa thế của Thăng Long "thực là nơi kho trời" (Sử học bị khảo).



Hồ Gươm 

Gần ngàn năm đã qua những gì mà nhà vua "phi thường" Lý Công Uẩn đã nêu trong Chiếu dời đô mùa thu năm 1010 đã được minh chứng là đúng đắn bằng sức lao động, phấn đấu phi thường của lớp lớp những con dân Thăng Long cùng toàn dân cả nước.

Trải qua các triều đại, mang các tên khác nhau: Đông Đô, Đông Kinh, Thăng Long vẫn là kinh đô nước Đại Việt chứng kiến sự thăng trầm của nhiều thời đại Lý, Trần, Hồ, Lê và vẫn luôn là một mảnh đất đô hội mang danh Kẻ Chợ và là nơi tụ hội của nhân tài cả nước. Ngay cả khi Thăng Long không còn là kinh đô của nước Đại Nam thời Nguyễn (phải cải chữ "Long" từ nghĩa là "rồng" thành "Thịnh" vì không còn là đế đô nữa), thành quách bị thu nhỏ, cung điện xây ở Huế, thì cố đô Thăng Long, kể từ đời Minh Mạng (1831) đổi thành Hà Nội vẫn là một vùng đất không đâu sánh nổi. Sử gia Xin-ve-xtrow (Silvestre) trong cuốn Vương quốc An Nam và dân Nam, xuất bản tại Pa-ri năm 1889 từng có nhận xét: "Mặc dù không còn là nơi vua chúa nữa, nhưng Hà Nội vẫn là thành phố đứng đầu vương quốc này về nghệ thuật, công nghiệp, thương nghiệp và sự giàu có, số dân đông đúc, về sự lịch duyệt và học vấn... Tóm lại, nó vẫn chính là trái tim đất nước này".

Năm 1802, Gia Long lên ngôi đóng đô ở Huế. Triều đại nhà Nguyễn về danh nghĩa tồn tại đến tháng 8-1945 khi ông vua cuối cùng là Bảo Đại tuyên bố thoái vị. Nhưng thực chất chủ quyền của Đại Nam đã dần rơi vào tay ngoại bang kể từ khi mất lục tỉnh (1867), rồi bằng các hiệp ước đầu hàng, cuối cùng trở thành thuộc địa của đế quốc Pháp (1884). Số phận triều đại này là việc di đô khỏi đất Thăng Long phải chăng lại một lần nữa ứng nghiệm với điều mà người xưa đã nhận xét: "Hình thế nước Việt không nơi đâu hơn được nơi này. Cho nên trước kia vua nhà Đinh, nhà Lê bỏ đất ấy mà ở Hoa Lư, sau đó nhà Hồ cũng bỏ đất ấy mà ở An Tôn thì đời làm vua ngắn ngủi, thân bị bắt, nước bị mất là vì không được địa lợi".

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, ngày 2-9, tại Quảng trường Ba Đình Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Đọc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà và Bản Hiến pháp đầu tiên (1946) đã trịnh trọng ghi nhận Hà Nội là thủ đô của nước Việt Nam độc lập. Cũng từ đó nối lại với nguồn xưa Thăng Long - Hà Nội mãi mãi là nơi "lắng hồn núi sông ngàn năm" của dân tộc ta...

Ngày nay, trong sự nghiệp đổi mới, nhân dân Hà Nội đã và đang quyết tâm xây dựng thủ đô ngày càng "đàng hoàng hơn, to đẹp hơn" để xứng đáng là thủ đô của nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam trong thời đại Hồ Chí Minh.

Dương Trung Quốc
(Tổng thư ký Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam)

 Ý kiến của bạn |   Gửi tin qua E-mail |   Bản để in
Tin liên quan
  • Thăng Long tứ trấn – sự hội tụ văn hóa nội lực và ngoại sinh (01/03/2010)
  • Cổ Pháp – nơi sinh của Lý Thái Tổ (25/02/2010)
  • Về thời gian vua Lý Thái Tổ đăng quang (25/02/2010)
  • Hà Nội, niềm tin và hy vọng (15/02/2010)
  • Tết Hà Nội - Những nét đẹp truyền thống văn hoá Việt (13/02/2010)
  • Lung linh sắc hoa Hà Nội (31/12/2009)
  • Những cây cầu tạo nét duyên cho Hà Nội (16/12/2009)
  • Du lịch bờ sông Hồng: Tìm về nơi bình yên (28/10/2009)
  • Mênh mang những huyền thoại Tây Hồ (13/10/2009)
  • Khai mạc Festival “Ký ức cầu Long Biên” (10/10/2009)
Các tin khác

Video

Dấu ấn Việt Nam: Bác Hồ và sự trong sáng của tiếng Việt | VTV4
Chùa Một Cột - Kiến trúc văn hóa độc đáo lâu đời
Phố cổ Hà Nội trong lòng người nước ngoài
Những mùa hoa đặc trưng theo tháng của Hà Nội
Bảo tàng Hồ Chí Minh - Bông sen giữa lòng Thủ đô
Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh và Quảng trường Ba Đình
CHIẾU DỜI ĐÔ
Cận cảnh ngôi chùa đẹp bậc nhất thế giới ở Hà Nội
Hồ Gươm lãng mạn mùa lộc vừng thay màu lá
Lụa Vạn Phúc - vẻ đẹp bất tận vượt thời gian
Phố cổ Hà Nội – Nơi lưu giữ linh hồn Thủ đô
Có nét hoài niệm mang tên Đường Lâm giữa đất Hà Thành
Hà Nội đẹp từ những điều giản dị nhất
Thắng cảnh bạn thích nhất?
Vịnh Hạ Long
Phong Nha - kẻ Bàng
Cát Bà
Đảo Phú Quốc
Fanxipang